hoofdstuk 14. EEN GROTE OOGST #1
over een oude oogst
Vandaag, op Oudjaarsdag, een post over een overvloedige oogst in de verleden tijd. Morgen, op Nieuwjaarsdag, het vervolg: over de oogst in de toekomst.
HET BEELD van twee trigrammen: onder de Hemel, boven Vuur. De zon staat hoog aan de hemel. De droge warmte van de nazomer laat vruchten en zaad rijpen. Dikker, zwaarder en zoeter worden ze. Wanneer je de tijd neemt, en door je oogleden heen kijkt, kun je hun verleden verschijning zien. Het nog groene fruit, een verdikte vruchtbodem, een open bloem, stamper en meeldraden. En ook: insecten en wind, de zon en voorjaarsregen, tere transparante blaadjes, de nog gesloten blad- en bloemknoppen. De kale bevroren natuur in de winter. Ziektes, knagers en steeds weer aanpassingen aan elkaar. Alles wat is, heeft geschiedenis, heeft talloze voorgangers, verborgen redenen en noodzaak. Om het ene te oogsten, is al het andere onontbeerlijk.
In augustus draagt één enkele appelboom driehonderd appels en het binnenste van iedere appel verbergt vijf pitjes.Het leven van één flinke mosterdplant vermeerdert het ene klein zaadje waaruit het ontsproot, tot tienduizend nieuwe mosterdzaadjes. Zou ieder van de vijftienhonderd appelzaadjes en tienduizend mosterdzaadjes in vruchtbare aarde vallen, daarna ontkiemen en tot volle wasdom komen, dan zouden we nu niet leven in het antropoceen, maar zouden het appel en mosterd zijn die heersten en de aarde tot in iedere uithoek bewoonden.
Een klein aantal van de vijftienhonderd pitjes van een Kazachse oer-appelboom ontkiemden en groeiden uit tot evenzovele bomen, ieder met appels - allemaal rond en blozend - maar ieder toch met net een andere vorm, grootte, smaak, kleur en geur als die van de moederboom. Voor iedere niche in dit archaïsche appelwoud - een iets drogere plek, of een met juist wat meer regen, felle zon of aan de schaduwzijde van de heuvel - is er een passende variatie.
Een appel valt nooit ver van de boom. Om toch meer van de wereld te zien, ziet hij graag zijn pitjes mee liften in de maag van een vogel. De verleidingskunsten van planten kent geen grenzen. Om het Kazachse moederland te verlaten en een reis over de wereld te beginnen werd uiteindelijk ook de mens ingepalmd. Geplukt, gekregen en gegeten, geplant of uitgepoept, gekruist en geënt, meegenomen naar elders, over zijderoutes, op de rug van poni’s en kamelen, in het ruim van schepen. In iedere tuin en op iedere markt op alle continenten, behalve Antarctica, kom je appelbomen tegen. In een bijna oneindige diversiteit.
Alleen al de namenindex van Apples of New York spreekt tot de verbeelding.
Canada Baldwin, Canada Reinette, Clayton, Dickinson, Doctor, Dumelow, Dutch Mignonne, English Russet, French Pippin, Gideon Sweet, Gilpin, Golden Medal, Golden Russet, Lankford, Titus Pippin, Tolman Sweet, Twenty-Ounce Pippin, Wagener, Walbridge, Westfield Seek-No-Further, White Pearmain, Winter Banana, Yellow Bellflower, ….
Een grote oogst volgt op de kwantitatieve vermeerdering - de macht van het aantal - van één naar vijftienhonderd, zo je wilt: van één naar tienduizend. Een grote oogst volgt ook op een vermeerdering van eigenschappen - de macht van de aanpassing - van de oude bekende geboortegrond de wijde wereld in.
Het latijnse werkwoord augēre - vermeerderen - leidt tot augustus - de vermeerderaar - de bijnaam van Octavius Caesar. Als eerbetoon werd de achtste maand naar hem genoemd. En de naam van de achtste maand werd synoniem voor het binnenhalen en verzamelen van de giften van de aarde. De ‘oeghstmaent’ waarin de vermeerdering - van één zaadje tot vele - zijn beslag krijgt.
Oeghstmaent [1278; Claes 1994b], te halven oweste [1277; Moors 1952:25], te jngaende auguste dat naest coemt ‘augustus a.s.’ [1289; CG I, 1378], in Augusto (ablatief) [1386; Moors 1952:13]; vnnl. aust [1509; WNT augustus II], augustus [1556; WNT], ougst [1550-1600; WNT].
Ontleend aan Latijn Augustus. Dit was de toenaam van de eerste Romeinse keizer Gaius Julius Caesar Octavianus (63 v. Chr-14 na Chr.). Hij ontving zijn eretitel in 27 voor Chr. en noemde zich vanaf dat moment Caesar Augustus. In 8 voor Chr. stemde Augustus erin toe dat de maand waarin hij consul was geworden en zijn belangrijkste overwinningen had behaald, naar hem augustus genoemd werd in plaats van sextīlis ‘(de) zesde maand’. Augustus betekent letterlijk ‘gezegend, geheiligd, verheven’ en is afgeleid van het werkwoord augēre ‘vermeerderen’.
Het woord verdrong de gebruikelijke Germaanse vormen, zoals Middelnederlands arenmaent ‘oogstmaand’ (overkomend met Gotisch asans ‘oogst’, nog bewaard in Duits Ernte ‘oogst’ en verwant met het Engelse werkwoord earn ‘verdienen’). De uit augustus ontstane vormen vertonen gedeeltelijk afslijting en hebben geleid tot het woord → oogst. In het West-Vlaams betekent oest zowel ‘oogst’ als ‘augustus’.
bron: etymologiebank.nl
In onze lokale supermarkt is er het hele jaar rond aanbod van appels. Het zal niet gauw gebeuren dat er bij een leeg appelschap een bordje met opschrift ‘uitverkocht’ of ‘aub wachten tot de volgende oogst’ of ‘wegens schaarste max. twee appels per klant’ geplaatst moet worden. We zijn gezegend in een tijd te leven waarin de overvloed van een jaarlijks oogstfeest zich op iedere willekeurige weekdag herhaalt. In de supermarkt. Onze voorouders hadden er niet van kunnen dromen - deze werkelijkheid zou hun voorstellingsvermogen ver te boven gaan.
Iedere dag van het jaar appels, zoveel je maar wilt, tegen een spotprijs. Een ongekend succesverhaal dat wel meerdere schaduwzijdes heeft. Een daarvan is, dat het aanbod van variëteiten de laatste eeuw dramatisch is gereduceerd. Waar zijn de honderden soorten die in Apples of New York, Pomoma Herefordiensis, USDA Pomological Watercolors en Deutsche Pomologie beschreven en afgebeeld worden gebleven? Turf de appelsoorten die je over het jaar in de supermarkt tegenkomt, en je zult de tien niet halen.
Over the past 50 years, agricultural practices have changed dramatically, with technological advances allowing large-scale crop production. But while crop yields have increased, biodiversity has decreased to the point that now only about 30 crops provide 95% of human food-energy needs. Only 10% of the rice varieties that China used in the 1950s are still used today, for example. The U.S. has lost over 90% of its fruit and vegetable varieties since the 1900s. This monoculture nature of agriculture leaves food supplies more susceptible to threats such as diseases and drought.
bron: time.com/doomsday-vault
Als we de veredelaars en voedselproducenten mogen geloven zijn de Kanzi, Jazz en de Fuji ontwikkeld om aan de smaak en de vraag van de consument te voldoen. Daar is geen speld tussen te krijgen - de klant is koning. En de koning houdt nu eenmaal van zoet en simpel, glimmend en gaaf, allemaal even gaaf, en is volgens de voedingsindustrie beslist niet gesteld op enige smaakvariatie.
En jammer dat de koning nogal kort van memorie is. Hoe lang is het nu eenmaal geleden dat je in een boomgaard of op de markt de Alkmene, Beauty of Bath, Bismarck, Blenheim’s Orange, Bloemzoete, Blyers Bellefleur, Suikerappel, Brabantse Bellefleur, Bramley’s seedling, Canada Blanche Reinet, Citron d’ete, Coelhorst, Court Pendu Rouge, Danziger Kant, Dijkman’s Zoet, Doeke Martens, Dubbele Gele Bellefleur, Ecolette, Ekenstein Renet, Escadre Renet, Franse Reinette, Glorie van Holland, Golden Nobel, Grand Royal Jubilee, Grauwe Engelse Pippeling, Gravensteiner, Groninger Kroon, Ingrid Marie, Jacob Lebel, James Grieve, Judine, Juffers Kruidappel, Karakter Renet, Keuleman, Koningin Emma, Lemoen, Lobo, Lombards, Calville, Lord Suffield, Melrose, Notarisappel, Oberdiecks reinet, Ontario, Oranje Renet, Parmentier Renette, Peasgood Nonsuch, Peer-zoet appel, Peterselieappel, Pomme Rose, Pott’s seedling, Princess Noble, Queen Konings Pippin, Reine de France, Reinette van Aizema, Renet des Charmes, Ribston Pippin, Rode Astrakan, Rode Herfst-striebling, Rode IJzerappel, Rode Jonathan, Rode Kroon, Rode Pippel, Rode Tulpappel, Rode Zomercalville, Roosappel, Rother Ananasapfel, Schone van Boskoop, Schone van Nordhausen, Schutters Renet, Stark’s Earliest, Sterappel, Swaan, Tante Dora, Transparant Blanche, Veendammer Glorie, Vlaamse Schijvel, Wieneker Witte Wijnappel, Willem III, Winschoter Glorie, Winter Gold Permain, Winter Sijden Hempje, Witte Kruidappel, Witte Winter Calville, Witte Zomer Calville, Zigeunerin, Zoete Aagt, Zoete Ermgard, Zoete Gele Rennet, Zoete Hollaert, Zoete Kroon, Zoete Paradijs, Zoete Peppel, Zoete Rode Joop, Zoete Roemeling, Zoete Veentje, Zoete Veger, Zoete Zonappel, Zomer Sijden Hemdje, Zure Paradijs of de Zure Zonappel tegen kwam?
(aanbod van appelrassen op de website van op-goede-grond.nl)
wordt morgen vervolgd …