hoofdstuk 4. SPEL #2
hoofdstuk 4. SPEL #2
over eenzelfde spel, maar anders gespeeld
HET BEELD van twee trigrammen: Berg boven, Water beneden. Dat ziet er uit als een wilde bergbeek. Onstuimig, helder, onvoorspelbaar, gevaarlijk.
Richard Wilhelm vertaalde de titel van dit hoofdstuk als De Jeugddwaasheid. Een ongetemde bergbeek als beeld voor een jeugd vol eigenwijsheid en opstand. Andere I Ching vertalingen gebruiken titels als Jeugd, Onvolwassenheid en Jeugdige Onervarenheid.
Jeugd en spel zijn elkaars synoniem. Neem je een kind zijn spel af, dan ontzeg je zijn jeugd. En, je hele leven blijven spelen, betekent je jeugd bewaren. Voor dit hoofdstuk kies ik als titel: Spel.
Wees eerlijk, wat hadden we gemoeten zonder spel? Hoe hadden we zonder te spelen elkaar leren kennen en leren begrijpen? Spel is verbeelding - vandaag ben ik brandweerman, jij dierendokter of toch liever ontdekkingsreiziger? Wie is er Batman en wie is de boef? Kruip in de huid van … en zonder dat je iets anders nodig hebt dan de fantasie, kan het avontuur beginnen!
Met het spel komt humor en met humor de relativering. Durf je te spelen? Er staat je een instant tijdmachine ter beschikking. Terug naar een vroeger of met een reuzensprong naar een tijd die nog komen gaat. Het is allemaal gratis, het is kinderspel.
Ieder kind kent het prachtige spel van imitatie. Loop en dans als je idool en al kun je nog niet zo goed zingen, dan weet je alvast hoe dat voelt. Vandaag ben je astronaut, morgen win je zomaar een gouden medaille en je mag zelf bepalen waarvoor.
Niet gehinderd door conventies en een benauwd keurslijf onthult het spel een verborgen sluiproute en creëert he olifantenpaadjes. Hoe zouden we zonder spel kunnen ontdekken wat er nog meer mogelijk is? Al denkend zie je de begrenzing, al spelend steeds weer een nieuw begin.
Het hexagram van Spel is een omkering van dat van het voorgaande hoofdstuk, Begin. Dit maal zijn deze gepaarde hoofdstukken niet elkaars tegenstelling, maar volgen elkaar en vullen elkaar aan. Het is niet nodig het spel te kennen om mee te doen, beginnen volstaat.
Iedereen kan tekenen, zolang het maar niets hoeft te worden. Zodra het potlood het papier raakt, volg je diens lijn, volg je de strepen, de halen en de krassen - en kijk je met nieuwsgierigheid naar wat er dit maal gaat ontstaan. Muziek maken, dansen, voetballen - je kunt het allemaal, als je maar blijft rommelen, aanklooien en dagdromen. En zolang je je maar geen zorgen maakt over wat anderen ervan vinden.
Spelen is lief en onschuldig. Een paar schrammen en een pleister - en dan weer door. Het besef van tijd is afwezig en voor je het weet is de dag voorbij. Vaker nog zoekt het spel risico en gevaar en brengt je op plaatsen waar je anders nooit was gekomen. Je voelt de macht van je spieren, de vaardigheid van je handen en de weerbaarheid van je woord. Het gevaar en de angst ontmoeten maakt moedig, en geeft ontzag.
uit Stefano Mancuso: The roots of plant intelligence
Er komt een tijd van brood op de plank. Spelen was voor de kleintjes en als die ouder worden, is het uit met het spel, dan is het tijd voor serieuze zaken.
At some point as we get older, however, we are made to feel guilty for playing. We are told that it is unproductive, a waste of time, even sinful. The play that remains is, like league sports, mostly very organized, rigid, and competitive. We strive to always be productive, and if an activity doesn’t teach us a skill, make us money, or get on the boss’s good side, then we feel we should not be doing it. Sometimes the sheer demands of daily living seem to rob us of the ability to play.
Play - Stuart Brown
Spelen verandert in studie. Na de studie komt de arbeid en door hard te werken, verdien je vrije tijd. In de vrije tijd heet spel nu sport en zijn vrije ingevingen ingeruild voor regels. Competitie is de motor en aan het einde is er één winnaar - de rest was gewoon niet goed genoeg.
Zelden zie je zo weinig spel als tijdens de Olympische Spelen, waarvan de naam Spelen toch een zekere belofte inhoudt. Alleen maar meedoen is voor sukkels - de winst, dat is wat telt.
Spelen opent onvermoede mogelijkheden en maakt een mens completer, maar dit nieuw soort spel vormt eenzijdige specialisten. Een uitsluitend linksom schaatsende schaatser en een sprinter, die het niet langer dan tien seconden volhoudt. Het onverwachte is verdwenen: het spel is genormaliseerd.
Na een dikke eeuw van prachtig voetbalspel zijn er nog maar een klein aantal clubs over die er toe doen. Zij hebben het geld, kopen de beste spelers en winnen de prijzen. De rest is blut en is figurant. De reclame op de shirts is van een gokbedrijf of prijst auto’s en vliegmaatschappijen aan. De handel in spelers wordt betaald uit de kas van data-reuzen, banken en verzekeringen. Hoeveel leuker en eenvoudiger was het om na schooltijd uren met vriendjes op straat te ballen.
Het klinkt als een complot. Eerst ontneem je de kinderen de ruimte. De straten zijn vol met auto’s en de enige plek die overblijft om te spelen is een voetbalkooi. En dan pak je ook hun tijd af door middel van een iPhone en games. Wat volgt is autistische schermverslaving en het spelen is verdwenen.
Rondom het natuurpark, dat wat er nog rest aan vrije wildheid, staat een hek. In bomen klimmen is uit den boze, vuurtjes maken streng verboden en hutten bouwen is ondenkbaar. Hoe kan een hek het kwetsbare groen ooit echt beschermen als er niet gespeeld mag worden.
Emma Marris, de auteur van Rambunctious Garden - mooie titel: De Onstuimige Tuin - schrijft:
Which means that they (the national parks) are the absolute worst places to take your children on vacation, because you can't do anything there. You can't climb the trees. You can't fish the fish. You can't make a campfire out in the middle of nowhere. You can't take home the pinecones. There are so many rules and restrictions that from a child's point of view, this is, like, the worst nature ever. Because children don't want to hike through a beautiful landscape for five hours and then look at a beautiful view. That's maybe what we want to do as adults, but what kids want to do is hunker down in one spot and just tinker with it, just work with it, just pick it up, build a house, build a fort, do something like that.
Er is altijd hoop. Het vrije spel sluimert onder het oppervlak. Laat kinderen fouten maken en laat volwassen fouten maken. Schudt het keurslijf van beoordeling, beloning en likes af. Geef vertrouwen en verantwoordelijkheid. In het echte spel kun je nu eenmaal geen fouten maken.
Berg en Water - de metafoor van een wilde bergbeek - het beeld van een vrij meanderende laagland rivier. Risico en gevaarlijk spel zijn dingen die je kinderen niet zou moeten ontzeggen. Laat ze met vuur spelen en scherpe scharen en messen gebruiken. Laat ze hutten bouwen en in bomen klimmen. Het maakt ze wakker en ze leren razendsnel het gevaar herkennen. Hun angstvallig ervan weghouden, dat is pas jeugddwaasheid.